Có lẽ mỗi chúng ta đều thuộc lòng câu nói đã trở thành khẩu hiệu trong trường học của nhiều thế hệ học sinh Việt nam, chúng ta đến trường phải biết lễ phép, phải học đạo đức trước khi học kiến thức, văn hóa
Cách hiểu "cũ", cách hiểu "mới"
Tôi cũng đã từng hiểu như vậy, chỉ hiểu như vậy, cho đến ngày tôi chợt nhận ra, câu nói này còn có 1 cách hiểu khác, hoàn toàn mới mẻ đối với tôi. Không thể nói cách hiểu trên là sai, nhưng nó chưa đủ, tiên học lễ hậu học văn là cho từng môn học, toán, văn hay bất kỳ môn học nào khác, kinh tế, kỹ thuật hay bất kỳ lĩnh vực nào khác…
Trong cách hiểu cũ, chúng ta thường hiểu chữ lễ với nghĩa trong các từ lễ phép, lễ độ... tức là liên quan đến đạo đức, chữ văn thì tôi không chắc, riêng tôi thì liên tưởng đến môn văn, hoặc văn chương, nghĩa là liên quan đến kiến thức, văn hóa
Trong cách hiểu mới, chữ lễ tôi lấy nghĩa trong từ nghi lễ, tức là phép tắc, quy tắc hay công thức, chữ văn tôi lấy nghĩa trong từ thiên văn, mà văn trong thiên văn thì cũng tương đồng với lý trong địa lý, là quy luật muôn đời, là bản chất, tức là những cái nền tảng để xây dựng nên những quy tắc và công thức
Cách dạy "mới", cách học "mới"
Với cách hiểu mới, tiên học lễ hậu học văn là nói về cách học, trước tiên ta học để biết quy tắc, công thức, rồi sau phải học để biết nguồn gốc và ý nghĩa của chúng. Nếu lấy đây là tiêu chuẩn để đánh giá việc dạy và học thì có thể thấy, khi chỉ dạy công thức là người dạy mới làm được 1 phần công việc của mình, phần dễ nhất, còn người học mới nhận được 1 phần kiến thức mình cần, phần chóng quên nhất và khó tích lũy nhất
Sẽ rất dễ để dạy học sinh 2/3 x 5/7 = (2 x 5)/(3 x 7), quy tắc tử nhân tử - mẫu nhân mẫu, nhưng rất ít thầy cô giải thích cho các bạn tại sao lại có công thức đó, hay là giải thích 2/3 x 5/7 nghĩa là gì. Có thể các bạn nhân chia phân số nhoay nhoáy, nhưng khi gặp bài toán thực tế thì không biết phải thực hiện phép tính nào
Bài toán: 1 người đi đường đi được 3km trong 3/4 giờ, hỏi 1h người đó đi được bao nhiêu km?
Rất nhiều bạn không biết phải nhân hay chia trong trường hợp này, nhưng nếu thay 3/4 giờ bằng 3 giờ thì lập tức các bạn biết phải làm phép tính: 3 : 3 = 1km/h
Sở dĩ như vậy là vì các bạn chưa thực sự hiểu nhân với 3/4 hay chia cho 3/4 nghĩa là gì. Nhân với 3 hay chia cho 3 các bạn có thể cảm nhận được bằng trực giác, nhưng nhân hay chia với 3/4 thì trực giác không giúp được các bạn, vì trong nhân với 3/4 có cả phép chia, cũng như chia cho 3/4 lại có cả phép nhân
Với nhân chia phân số đã vậy, còn với những phép tính phức tạp hơn nữa thì sao? Nếu chúng ta chỉ học công thức thì đến 1 lúc nào đó ta sẽ không hiểu nổi, học toán để làm gì? toán liên quan gì đến cuộc sống?? dù mọi bài toán đều bắt nguồn từ cuộc sống!!
Có lẽ đó cũng là lý do để người xưa nhắn nhủ chúng ta: tiên học lễ, hậu học văn
